By Ainawn Par
A ni cu, February 20 ni a si. Nikhua zohtikah, piangririai in aum ko nain, khuasik caan kan ti cu, vur atla ciami zawng an tian thludeuh rih loh. Thing le ram zohah, mi thinlung a hliphlauh ter chin. Inn nganpi lei cu kan panh. Mawtaw chiahnak zeimawzat cu alawng ngai rih. Acheu cu, mawtaw in an rak tum cio hna i, an thil hrukmi zawng (rong) cu aphunphun an si cio dih. Zoh an an dawh tuk hringhran hna. Laipuan ttial dawh cu an tak cungah piangririai in an vun i eih cio hna. Acheu kan fanu hna nih an tai ah (Saaka hrual) an i hruk i, an tungtai dawhnak cu alanghter khun. Vun zohah zohcimlo bak khi an si hna. Micheu kanpa le nih an lu ah lupawng remthipthep in an i ponh mi le cawngnakpuan tungsawt nawn in an vun i eih mi ko nih ‘Laimiphun Ni’ a cuanter khun.
Inn nganpi lei cu mitampi nih an vunpanh thuahmah cio hna. Inn leng hramah leng le val cu, tlar tthup in an rak i tlar ko hna. Mizei bawi ko hme an dawn hnga ti awkkhin, an mithmai panh dan cu vun zoh hnaah dawtnak lungthin tling, lomhnak tling, thleidannak umlo mithmai panh mui he an vun kan don i, kuttleih pah in “Gratulerer med dagen” an vun kan ti pah khin, ka nu/ka pa /ka pi ka pu na rak chuakkho ve maw tipah in, upa deuh pawl cu an vun kan ti thluahmah hna. Acheu tarnu tarpa pawl cu an kut in an vun kan hruai hna i innchung tthutdan tiang an hei kalpi hna. An hmurka tthat pinah an mithmai panh ko nih mithinlung vialte cu a cawlcangh ter khun. Vanram timi cu hihi asi kolo maw ti awk khin, thinlung chungah a cawlcang. Caan tamdeuh neih ahcun anpawng i dir riangmang i biaruah ta hmanh khi ka duh hna. An holhmi ka ngeih tikah laitlangah hlah maw ka um ti awk in laiholh an holhmi ko nih piangririai in ka hna chungah hmunhma a lak. Ka lung chungah a chuakmi cu a ho fanu, fapa ko hme an sihnga cutluk in laiholh vaathiam cu kati. Laitlang inhlah maw Hlasa he midawngtu ding he CCN kan upa pawl nih minung an cah mihna asi hnga maw? tihna khi karuat phah viar.
Innchung cun luh hram kan vun i thok. Tthi hni aa fenhmi ko hna kan hmai i an vun kal thlihmah cun, hithil thuam hi aho minthang designer (suaisam thiam) ko nih hme achuahmi asi hnga tihi ruahlo awk attha loh. Anak he asen he Tthi hni cu vun zoh ko ah mit dii a riam. An i dawhnak aadang veve ko nain in zeihidah ai dawhdeuh timi zawng (rong) zong thim awk um lo tiangin iang an ngei veve. Chuncha zohin laithil hi rak tuahmi a si tiin ka rak theih balmi hi ahman le apalh cu ka thei fawn loh. Ka lungah a hungchuakmi cu “Maw Bawipa hlanlio kan Pipu hna chan i hibantuk talent (thiamnak) na rak peekmi hna hi nangmah cu khuaruahhar fimchimtu Pathian na sinak a si ko’’ tiin ka lung chungin ka chim.
Tthutnak leicu ka vun panh cuahmah lio ahkhin, Aw ttha taktak in (Lairam, Lairam— lairam nadam maw?) timi hla kha nungak dawh taktak nih an vun sakmi ko nih ka thinlung cu duk!! duk !! tiin cawlcangh hram a thok tthan. Dir riangmang in vunzoh ta i, a aw cu vunngeih taa kaduhtuk nain tthutdan lawnnak lei tuah kal hram ka thok tthan. Lamhlat nawnin mipakhat nih akut avun zolen khi ka hei hmuh aho a si kaafiang lo nain, cu kalei cu kavun panh viahmah ko. Lamneih deuh ka phak hnuah ka theihmi ka hawi khuadang ummi mawtaw in suimilam pahnih deng mawngh in a rak raa kho vemi a si kha ka vun hngalh khawh. Kan ihmuh lonak caan a sau cang caah keimah zawng nih a pawng vathut lai i bialungduh i ruah lai cu ka rak duhtuk ve. Lomhnak in ka khat, a mithmai zoh ah hnangam le lomhnak in a khat mi ko nih kathinlung a damter khun.
Bialungduh kan i ruah dihhlan ah, caantlaitu lei nih caan cu, “kan thok cang lai”, an vun kan ti i, kan biaruah cu kan maak. Mi vialte zawng dai tthiptthep tein an um dih. Tthim fanghmanh tla seh law kan theih khawh hnga, cutluk cun kan dai. Ka lungchungah a chuakmi cu, aw, Laimi hitluk hin maw kan tthancho cang. Hlanlio kannih hna chan ahcun hitluk hin caantlaitu hi kan rak upat kho hna loh, “dai cang hna usih’’ ti thengmang hna kan rak hau. Kanhmuh kanton minih an kan cawnpiak khawhtuk ko hi teh tikhi ka vun ruatthan. Pastor pakhat leklak tiah donhhlei cungah cun a vun kai i, a mithmai zohah lawmhnak mithmai a khat mikhi a lang. Lawmhnak bia a chim dihin, thlacamnak a vun ngeih hnuah, caan cu, an vun thok. Pastor pa cu ka theihmi a si lo caah ka hawinu cu ka vun hal i, a ka leh micu “Norway ummi a si ko. Norway ah a chuakmi a si’’ a vun kati ko ah ka lau chinchin. Cuthluk Norway chuakmi nih maw hitluk hin laiholh a thiam ko ka ti i, keimah le keimah cu khuaruahhar in a ka um ter. Caan cu pehtluahmah a hung si, Lailam an vun laammi kan zoh ko ah a dongh lai sian a um loh. RUAKHATTLAK lam konih lungthin a thawhter khun. Ahoko nih hme hi laam hi a rak suaisam hnga tihi ruahlo awk a ttha loh. Lai thil dawhdawh pawl hmuhsaknak an tuah komi nih kan fale tthangthar leng le val anmui, pumrua dawhnak a langhter khun. Ramdang iang vanhai lo pei kan si ko hi ka ti.
Caan tlawnpal an vun rauh hnuah, Upatnak Laksawng peknak an vun tuah tthan. Mizeibantuk dah an si hnga tiin kan hngawng cu kan vun dawhdeuh cio hna. Artlang in hmai ahcun anvun chuak lulhmalh hna i, Nu he-Pa he donhhlei cungah cun an vun kai thluahmah ko hna. Zoh ahcun Laimi an lo dih ko nain, an min cu Norway min, Mirang min le Laimi min cawhtthup in an si hna. Kanmah chan laimui he an i dangdeuh hoi. Anpumrua that zia le an pianpai ko nih mithinlung a laak dih. Mi zeiko dah ansi kan ti pah khin ka hawi nu he cun dai tthiptthep in an bia chimding cu kan hngak. Pastor pawl, Evangelist, Mission riantuan, Silei doktor, Ingenior phunphun, tibantuk pawl……Fimthiamnak cawnnak leiah Master degree, Doctor degree ahmu ciami khatthup in an vun itlar ko. “Maw Laimi…Laimi khuaruah hartuk inpei Norway ramah Bawipa nih thluachuah relcawklo pei na kan peek hi” ka ti. Lunglomhnak mithli a luang ruangmang ko. Ka ttang a hung lin thluahmah, ka hrom ah aitapmi thil ko khi um seh law a lo. Ka cil lemhhmanh a har. Ka lunghno kai sum kho ti loh. Ik thuahmah in ttah ka duh. Keimah lawng ka si lo. Ka hawinu le ka pawngtthu pawl taar lei panh deuh pawl cu an mit sendildel tein an rak um cio ve ko. Cumpi, raichia cu kan si hna lo nain kan knapdi cu a chuak cio ko .
An mawh hrim lo, kan mawh hrim lo, a ruang pei a um fam cu, Laimi Norway ram kan phak kaah, tthutdir hmanh kan rak thiam lo kha, kan eiding hmanh cawk zia le ei zia kan thiam loh. Peekcia/chiahpiakcia innthilri hmanh a hman zia kan rak thiam lo kha. Voi zeizat kha maw ningzak bu tein holh lo awk tthat lo ruangah Norway holh in, pah chih lengmang bu le aa lengmang in Norway doktor sin le sianginn sayate sinah, fanu fapa zawn ruahah kan rak holh tawn kha. Kan kumkhua zoh ah patling/nutling kan si ko nain, hnakchia holh-hrot kaate bang, chawnhbiak le lungsau tein kan chimduhmi an rak kan ngeihpiak tawn kha….,
A tuchun ahcun Pathian thawngin, sibawi zawng kan si ve cang. Sianghleirun ca chimthiam tthattha zong an um ve cang mu, Innsak duh zawngah Laimi chungin, inn dawhdawh suaipiaktu tampi kan nei ve cang. A cozah zung kipah Laimi umlonak hmun hi a tlawm cang mu. “Norway ram ah Pathian nih an kan hruai hi a sawhsawh a si lo’’, tiin, kan pale thawngtha chimtu nih an rak kan timi kha a tling taktak cang hi mu. Kan tuanbia hi, khirh i vun ruah ruangmang lo awk a ttha lo hi mu. Maw lawmhnak mitthli dawnglo tein luang thliahmah ko mu Laimi nule pa biang cungah…..
Caan zeimaw zat a kal hnuah, Lai miphun hrangah kan zapi thlacamnak le Pathian sin lunglomhnak caan an vun tuah i, thlacam zawng a nuamhkhawh ning, zeimawzat cu dir buin an kut an thlir i thla an cam, a cheu cu khupbil in,a cheu cu thut buin mah le tikhawh ningle sining cioin Pathian sin thlacam a hung si, i mipi aw a dih thluahmah ahkhin Pastor upa bik panih dawnghnak a vun kan ser pi.
Caan cu a kal thluahmah i kan rawltam kan vun theihpah ahkhin chuncaw eicaan cu a hung si. Inn khan dang rawl einak hmun ah kan va lut i, nungak tlangval pawl nih tarnu tarpa deuh a simi cu, an rak kan dawn i thutnak tiangin an kan kal pi. «Ka pi, ka pu zeidah na ei lai Sabuti maw Ar Sanpioh dah» an vun kan ti. Kan duhmi cio kan vun icah hna i, tlawmpal a rauhah an vun kan pek.’’Aman cu na sianzat in na kan pek lai, a tu i kan rawlman hin laitlang ah miharsa, tarnu, tarpa bawmhnak ah kan timi a si”, an vun kan ti. Khua tamtuk a ka ruah ter. Awww…. kanmah hna Norway kum kuahra hrawnghrang kan rak um lio ahcun laitlang bawmhnak cu chimlo, Puaituahnak khua poh nih pei (khua fund) hrangah rawl rak zuar a si kha timi kha ka lungah a hung chuak. Kai tuar veti lo i, tlangval pa cu bia ka hal.’’ Cuti a si ah tu chun innhlannak le a dihmi vialte hi teh zeitindah tangka nan khawlh ning a si?” ka ti i, a ka lehmi cu, “Atu tan tangka a dihmi vialte hi siantawk cio in pekmi a si, tangka khawlh phun kha cu kan maak cang. CCN upa riantuan tu pawl hi fialchom mi an um ti loh. Mah lungtho tein kai pumpe lai a timi lawngte an si dih, cun, Laimiphun ni caah tiin mipi leiin siantawk cio bankkort in an vun rawn cio i tampi a chuak ko. Cu pinah, hi inn hi Laimi Baikinn a si i, aman zong kan pe hna loh, Laimi caah cun man peklo tein kan hman khawhmi a si. Zarhpini, pumhnaak ahcun khandang tein pinlei deuh ahkhin innkhan nganpi an nei rih. Inn ngan taktak pei a si cu”, a vun kan ti. Ka hawinu he cun kan i zoh i cipkhap kan ti ti loh. “Aw si maw, ka fa na rianttuanning a tthatuk”, kan ti pah khin kan tangkabawm cu kan vun i laak i, tangka cu kan vun pek ve hna.
Tlangvalpa a kal hnuah ka hawinu nih cun, “ka maw kannih chan lio i Lai miphun ni caah thawhbur khawlh kha a rak har ko lo hme maw? Acaan can ahcun innhlan hmanh an rak iharh tuk an ti ka theih ko” a vun ka ti. Si rulmal zeidang cu chim hlah, CCN upa rianttuanmi ko kha zaangfaak an si, atu le atu tangka ankan hal penglo ahcun, mipi zong nih, peek kan rak iharh tuk hme kha ka hei ti vialah innchung leiin hlasak thawng kan vun theih. Rawl kan ei dih cun, kan dinbangmi kafe te cu kan vun i coh duak i, zunzunnak leiah kan hei kal i, Nungak cheukhat cu an rak i tlar lulh ve ko. Ka hawinu he cun, anhnu leiin kan vun i tlar ve i, Nungak pawl nih cun, “ka pi, nanmah lut hmasa ko uh. Kannih cu nanmah hnuah kan lut te lai’’, tiin lai holh piangdakmak in an vun kan ti, ka hawinu he cun, “kan i lawm tuk!” kan ti hna i an hmai ahcun kan dir tthan. Khua tampi ka ruat. Aww, kannih chan ahcun upa le hngakchia zong thleidan a um loh. Aphan hmasa kha luh hmasa a si ko, khuazei maw, Norway phungphai phunkhin kan rak ummi kha, ka mitthlam ah a hung cuang tthan.
Kan i lim dih hnuah ka hawinu he cun, innchung lei hlasaknak ahcun kan lut tthan. Hla cu an vun saa ciamman hna i miramdang hla pakhat hmanh a um loh. Kanmah lai hla lawngte an vun sak thluahmah ko. An aw tthat ning le an mui zoh ahcun, an hlasak dihlai sian a si ti loh. Ramdang leiin hlasa acheu cu an cahmi ah ka rel hna. Zei nemman cu, Norway kan fale lawngte an rak si hoi. Pahrang thiamnak an vun kan piah piak cu (America’s talentshow ) hlah maw kan zoh ti awkin kanmah laifa hmanh va lo khom hna hlah, an thiam ning cu khuaruahhar an si hoi. Lai pacak timi hi Norway ah pei an umthlu ko hi ti awkin, peihbuan cotu pa lebang cu ataangtit le abumban zoh ah a hrual in aa hrual ko. Kei lebang cu ka zoh ahcun ka thaw dawpdan ai dangdeuh.Vun zohah hro a kual timi khi kai fiang colh.
Mipi thazaang peeknak thawng ko nih mi thinlung a laak khun. Vai i zuamve duhnak thinlung tiang ka lungah a chuak. Mipi a zohmi ko khi zoh cim lo an si hoi. An mithmai a panh dih, an I chawnhbiak ningcang zohah zaang a dam khun. An bia ngeih a nuam i an pawngkam tthut ah lungtha a dam. Aa theibal lo zawng hmaipanh tein an i chawn kho dih hna, an hmaiah ceunak a tlang, dawtnak thinlung an mithmai ah a lang, thuhkhawh lomi tleihchannak laihritlai laimi kan sinak an langhter, an laiholh holh ko nih thinlung a damter khun.*Laimiphun ni ah laiholh in holhdih siseh* tiin hlahmaw, zulhphung an ser ti awkin, a cheu kan fale holh a pei pahmi zong, lai holh lawngte in an holhmi ko nih an duhnunnak a langhter chin. Thil tamtuk a karuah ter…………..???
Zeiruang ko ah hme asi hnga??….Hlanlio Norway um Laimipawl nih kan rak tuahkhawh tawn lomi, pakhat le pakhat karlak ah kan idawtnak sau a hnguh loh. Thazaangpek duhnak lungthin, mi va cawisannak lungthin kan ngeihmi a tlawm tuk. Laimi lakah mifimthiam bochan dingmi tampi kan rak ngei ve ko, thiltha chuahpi khotu, ruahnak tthattha chuahpi khotu an rak tampi ve ko nain, an thatnak tampi hmuh duh lo riangmang in, an tlamtlin lonak pakhat te kha kan rak charpiak zau hna i, huatu le remlotu tampi ngei dingin thlaici kan rak vorh piak hna. Lungrual tein Krifabuu kan dir tti hna kan ti lioah dawtnak le lungrualnak nih kan i theih lo kar ah, ankan tlautak ziahmah tawn. Kan biachimmi zeitlukin hmual a ngeihnak kha kan rak hmanning duh a nung kho lo. Aww.. atu kan fale chan ahcun, zei thil pohhi tluangtlam tein in le ningcang tein, pakhat le pakhat cungah dawtnak, zawnruahnak le i theihthiamnak lungthin te he rianttuan tti a si cang.
Nulepa nih kan rak ttih ngaimi kan tar tikah tarpawl umnak (Gamlehjem) um laiding kha kan ruat kho lo. Atu ahcun ttih ding a si ti tung lo. Laimi umnak khuakip ah Laimi kan fale, Sykepleier le Hjelpepleier (Siilei sayamah) a ttuanmi an tampi cang. Laiholh tein pei kan duhnak le kan herhnak kan chim khawh cang lai hi…
Krifabuu chungah, upa rianttuantu hna zong mah lungtho tein Krifabuu caah i pumpek a si cang. Pastor hna, Krifabuu chung riantuantu hna an kong ceihmi cu an tthatnak lawng ceih a si cang. Hlanlio ahcun, Pathian thawngttha chimdingah ramdang ummi kan rak cah hna. A tuah cun, Norway laimi tu nih ramdang le kan semnak ram ah thawngttha chimtu an si ve cang. Mission rianttuannak phunphun ah aa pumpemi an tampi ve cang. Cutluk thinlung thadam cu Vulei Vanram ahpei kan um ko hi…..
Maw…….Ka chunmang le saduhthah hna aw…
(Webmaster’s note: 2019 Chin National Day (Rogaland, Norway) capar ttial zuamnak ah ttialmi asi. Cattialtu nih amin langhter a duh lo caah amah cafung min, Ai Nawn Par timi lawngin kan rak langhter.