Nai hrawng Norway thawngpang ah a laar bak mi cu kanmah bantuk mipem dirhmun tein Norway ah a ttanglian i van ah ai hlirh mi (mirh a cak ngai mi ?) Oslos byråd ah miljø og samferdsel a tlaitu Lan Marie Nguyen Berg (MDG) kong le NAV-trygdeskandalen kong a si. Marie Nguyen nih a tleih mi miljø og samferdsel ah arbeidsmiljøloven tamtuk buarnak a um e tiah NRK nih a van phozaar ciammam i mi fanau nu a lu a ri ve.
Norway thil sining cu nan theih cio mi khi si ko, politics ah ram pumpi huap in a hong lang ve mi, cun an palhnak nehnang an van hmuh hna i media nih an van ziit cang hna ahcun a hohmanh an luat tawn loh. Khi nu zong khi zeitindek a si hoi te ko lai?:) Tutan ah Marie Nguyen kong ttial kai timh mi a si lo, a linsa ve mi thawngpang a si caah tlawmpal ka van com ta (caan pek khawh tik ah ttial khawh kan zuam te lai).
Tutan ttial ka duh mi cu, NAV minchiatnak kong (trygdeskandalen) tu a si. «Scandinavia model or Nordic model» ti mi chung ah a biapi bak mi pakhat cu social welfare system hi a si. Norway ahhin cu social welfare system a tlaitu cu NAV asi i NAV ttuanvo hi a ngan bak ve. NAV-system hi a ngan tuk, ai ttawn tuk ca ahhin ttuanvo ngei tu caah thil fawi cu a si ve hrim rua lo?
Ai thoknak a hram cu hitin asi. Norway hi EU menber a si lo nain EØS-avtalen ah min a thut ve caah EU-chungtel dihlak he chawhlehthalnak, ramkhat le ramkhat karlak itlawnnak, sianginn kainak, rianttuannak tibantuk ah EU-regelverk kha ai bawm tthiam ti khawh a si. Cucaah cheukhat EU ram pawl nih Norway cu «EU-member si nan duh fawn lo, EØS-avtalen in nan itlai fawn, zeidah nan ruahnak a si, EU-member tling nan si lo ahcun politics in influence nan tuah kho ti lo, nan sung tuk lo maw» tiah an ti. Hi kong zong hi ttial ahcun sau ngai ttial hau ding in a um.
A tawinak cun EØS-avtalen in Norway cu EU chungtel bantuk asi ve caah EU-regelverk nih zeimawzet a tleih ve. NAV nih a hram ai tleih mi cu social security benefits (sykepenger, arbeidsavklaringspenger, pleiepenger) cu ramdang um buin ei khawh a si lai lo, mah hi pawl bomhnak hmuh nak ding ah Norway ah na um hrimhrim a hau ti a si. Nain cucu EØS-regelverk ning a si lo, a ping deuh a rak si ai. 2012 hnu in EØS-regelverket ah National Insurance (folketrygden) covo a ngei mi EU/EØS ram mi nih khoika EU/EØS ram a va um zong ah social security benefits (trygdeytelser) co nak nawl a ngei tiah fiang tein an rak feh ter cang nain NAV nih cutin a rak thleng ve ti lo. Cucaah NAV nih cases 2400 hrawng hi a hman lo ning in tawlrel (behandling) dawh a si i minung 48 hrawng hi mipi phaisa eihmuarnak (trygdesvindel) case in ningcang loin sualphawt dawh an si.
Media nih hi kong hi an van coih vima i a hman lo ning in NAV nih sual phawt mi le thongtlak mi hna tam ngai dawh a si ko ti a si. An ton mi harnak le ngaihchiatnak tete an van chim cio mi nih mi thinlung a khoih ngaingai. Cu hna lak pakhat; Erik Skjoldheim (38) cu Hungary ah a thin operation ituah in caan sau nawn a rak um. A chungkhar sin ah Xmas hman ding in a rak tlun a thaizing ah NAV nih kr 500 000 ningcang loin na eihmuar (trygdesvindel) tiah biaceihzung chuah ding in ca an pek i kum 6 thong le a hmanlo ning in fianternak tuah(falsk forklaring) in kum 2 thong pek khawh na si an ti. Nain ni 60 thong le kum 2 prøvetid in bia an chah piak. NAV lei palhnak hitin a van langh tik ah a thin hung ngaingai. Amah lawng asi lo, mi tampi trygdesvindel/bedrageri case in thongtlak le sualphawt a tong mi pawl cu a runh ngaingai hna.
Arbeids-og sosialminster a ttuan lio mi Anniken Hauglie (H) cu hi kong phisin le tawlrel ah a buai ve ko cang. A poi mi cu Hauglie hi «EØS-regelverk ning siloin a ping deuh in behandling nan tuah mi um dawh a si ko tiah varsling an tuah ko nain ngai lo in a rak pah chih ttulmal cu teh» tiin an van chim tthan tikah a caah thil poi ngai a si kho. Fellesforbund ah leder a ttuan lio mi Jørn Eggum nih NAV-direktør Sigrid Vågeng le arbeids- og sosialminister Anniken Hauglie cu an ttuanvo/an rian ah an itlak maw tlak lo ttha tein izoh hna sehlaw a ttha lai tiah a van ti hna. NAV nih a ran nak in phaisa liamh viar hna seh a ti mi zong an rak um ve. Zeidek an lawh te hna hnga, thawngpang update kan izuam tthan te lai cu…
Kilder: