Duhlolanghternak a Dih, Cachimtu Lei Nih An Tei Hna

Foto:nrksuper.no

Tulio Norway thawngpang linsa ngai pakhat asimi cu, sianginn cachimtu hna duhlo langhternak  ruangah sianginn 200 renglo an khar i, sianghngakchia ting khat renglo sianginn an kai lonak zart thumnak a lut cang timi thawngpang asi. Ca duhmi sianghngakchia hna caah cun sunghnak nganpi asi i, nulepa hna caah thinphan lungrethei thil asi. Rianttuan lo ruangah phaisa a hmulomi hna cachimtu te hna caah nihlawh ngeilo bantuk asi nain, khatlei ah sianginn phaisa sponsor a tuahtu kommune pawl caah cun an bank account chung phaisa a karh ve. Bianaah zart thum chung alut cangmi hi duhlolanghternak ah kommune nih million 200 leng an miak cang tiah thawngpang pakhat nih a ttial.

Hi duhlolanghternak ah cachimtu minung 9000 hrawng an i tel i, Norway ram chung sianginn 200 khar ai huah, sianghngakchia tingkhat renglo a den hna. Tuchun ah khan rak ngol hna hlah seh lawcu, rampi nih fak ngai in a tuar cang hnga.  Ziahtiahcun, Norway hi fimcawnnak lei ah, anmah bantuk a rum-tthangcho vemi ram hna he tahchunh tikah, a tla/niam ngaingai tiah hmuh lengmang asi.  Math le Science zongah ram tthangcho dangdang hna he tahchunh tikah a tla niam ngaingai; university kai ko nain a lim kho lomi zong kumkhat hnu kum khat a karh chin lengmang.  Cubantuk lioah sianginn khar sautuk khar a hun si sual ahcun lohtlau bak khi asi hnga.

Norway rianttuan caan hi tamdeuh nih cun kan theihmi asi. Zartkhat ah full-time ttuan ahcun suimilam 37, 5 ttuan asi (Nikhat ah buaktlakin 7, 5) tinak asi. Sianginn cachimtu hna belte an rianttuan caan hi sianginn kai caan he zulh in an tuakpiak hna caah ai phun dang deuh ngai. Tulio an rianttuan caan umtuning cu; zartkhat ah suimilam 43, 25 asi. Zart khat tete tuak ahcun rian dangdang ttuan caan nakin a tamdeuh, nain kumkhat chungah zart 39 an ttuan i suimilam 1687, 5 an ttuan. Cun sianginn lawng teah ttuan caan an pe lo i, inn/sianginn leengah caan hlei vialte nan hman lai ti asi.

Sianginn i an rianttuan caan umtuning cu; kumnobik pawl caah zartkhat ah suimilam 33 (barnetrinn) [Kumkhatah 1300 ], tleirawl mino hna caah suimilam 31( ungdomtrinn) [Kumkhatah 1225 ] le tang hra in hlei thum tiang pawl caah suimilam 29 (videregående) [kumkhatah 1150 ] chimh ding ti a si. An rianttuan caan 23- 30 % hrawng khi i ‘timhtuahnak’ caan ah nan hman lai tiah an ti hna.

Tutan ah kommune hrambunh rianngeitu buukomh (KS) nih a hun nawrmi cu, cachimtu te hi, sianginn ah caan an hman  deuh a hau, riandang cio bantukin zartkhat ah suimilam 37, 5 hi sianginn hrim ah caan an hman ve a herh- nan hman ve lai ti ahun si. Mah tluk caan an pek khawh lo hmanhah, suimilam 3 tal hi cu zartkhat ahhin i chap seh, silohmanhah zartkhat suimilam pakhat le kumkhat chungah ni hnih hi i chap seh tiah an ti hna. Khat lei ah sianghngakchia lei buu zong nih cachimtu nih sianginn ah caan tam deuh an hman ding kha an duh ngai ve.

Cachimtu lei kap buukawp fa tete hna le Utdanningsforbundets member 70% nih KS duhnak cu an lungtling lo. Annih duhmi cu tulio hnatlaknak an tuahmi ning hin kal ko seh ti asi. KS nih a dirhmun a tthumh lo ahcun caan saupi chung duhlonak kan langhter lai tiah an ti lio i, zapi thinphan dailoin kan um lio ah KS lei nih an i tthum tthan caah sianginn kai tthan le cachimtu hna zong nih anmah le rian cio ttuan tthan dirhmun a phanh tthan caah i lawmh awk ngai asi ko. 

Adonghnak ah Norway ram chung fimcawnnak a kaicho khawhnak hnga, ttuanvo nganbik a ngeimi cu cachimtu, sianginn le cozah khi an si bik lem lo. Sianginn kaimi a minung lungput le zuamnak zeitluk an ngeih timi, teimaaktluknak khi biapibik cu asi ko. Sianginn kaimi hna nih lungfim bu tein an i zuam, hlathlai ahcun ram dangdang lak zongah a sangmi dirhmun kan phan tthan ko lai. Zohkhenhtu dirhmun asi mi, sianginn, nulepa le cozah nih an ttuah khawhmi cu, mino sianghngakchia hna an zulh ding, zulhawktlak, tungtlang hna le minung mansung hna kha ning cang tein kilkawi in hmailei ah kalpi kha an rian asi ve.

Scroll to Top