Tulio Norway ah ceihbikmi asi men lai ka timi cu, “Norway nih Syria ralzaam thong 10 kan la kho lai maw?” ti biahalnak hi asi men lai. Ziah cutluk tam laaknak kong cu ceih asi hnga tiah kanmah cio zong kan lau kho men. Kan mawh lo! Kawlram buai kum 20 leng chung hmanhah thong 3 lawng an kan laak va si kaw, Syria refugee vial, 2015-16 chungah cuzatzat lak ding i ceih len ko cu aw??
Syria ah zei a cang timi thawngpang cu ni tin tiawk in theih asi. Kum 4 chungah mi 220, 000 an thi, million 15 tluk ralzaam dirhmun an phan! Mitthlam hei cuan ter hmanh ahkhin tuk a sum tuk, mitthli he khuaci a muimi chungkhar zeitluk khin dik an tam hnga, hmailei kong ruahchannak pakhat te hmanh ngeih khawh loin an va um cio hnga mu. Eiawk ngeih lo, thal le kuan in zeitikahdah kan thih te lai ti lawng khi an hei ruah cio ko lai cu mu. Pathian ser ciomi zaangfak cu an va si ve dah!
Midang harnak an ton tikah i bawmh ding ti ruahnak hi mi tamdeuh nih thiltha tiah ruah asi, i UN bantuk ramkawmh buu pawl nih an dirpimi. UN le buu dangdang zongah thazaang tam ngai a chuah tawnmi Norway zong nih an khap tawkin bawmh ve khi an duh. Tulio cozah kaimi party pahnih lakah Høyre nih; Norway ah laak loin anmah umnak hmum tuah bawmh a duh, Frp cu amah dirhmun tawn bantukin, laak aduh lo. Cozah akai lomi party pawl belte hi kongah cun an lung ai ruang ti khawh asi. Nai party conference an tuahnak cio ah AP le Krf nih kum 2 chungah thong 10 laak ding in an lungtling.
A harmi ralzaam bawmh hi thil ttha asi ko, nain mah dirhmun i zoh hmasat ta khi cu biapi ngai ko hnga. Cun thil tha tuah ciocio zongah a ttha deuh le ai rem deuh khunmi khi a um ko. Management thiam ngai zong a hau hnga.
Apakhatnak ah, Norway economy hi cungkhuh (ceiling) aphan cang tiah economist tamdeuh (majority) nih an ruah. Chim duhmi cu a tla lai maw, siloah amah ning deuh dah asi lai? ti dirhmun lawng kan ngei, akai lei kam cu ruahchannak a tlawm ngai. Lai tuak in tuak hmanh ah, mi pakhat hmuhmi (income) nih family pakhat ttha tein a cawmken khawh lonak ram dirhmun cu ram rum, sipuazi ttha tiah ti khawh ahar ngai. Cu dirhmun cu thilman a fak tukmi Norway ah family tampi nih tonmi asi. Ralzaam thong 10 laah ahcun, billion 60-70 NOK (10 billions) a dih lai [tulio i zohkhenhning in]. Mi pakhat ah kum khat lahkhah ting 4 in mi tong 15-17 kumkhat lakhah a pek khawh 🙂
Cun, biaknak pakhat mitam deuhpi ngeimi mibuu (soceity) ah biaknak dang tam deuhdeuh an hun luh tikah buainak a karh theo. Cucu minung tuanbia thil sining nih fiang ngaiin a kan chimhmi asi. Biaknak hi mifim tampi nih minung kan i hruai/khuakhannak ah pheu an timh lengmang nain pheu khawh dawhin a um lo. Biatak tein mibuu cungah nawl an kan ngeih rih lai caah tthatnak/buainak a chuahpi lengmang rih lai. Ningcang deuh in mipi nih kan i ven a herh hnga.
2015 ah ralzaam kan laak lai a timi kommune hna nih mi 8100 laak dingin an i kam cang. Syria in ralzam thong 10 laak ahcun mi thong 16 hmunhma kawlpiak chap an hau hnga. Cucu tutiang ah a phi an kawl kho rih lo, kommune 20 nih cun fiang ngaiin ralzaam kan la kho hna lai lo an ti, kommune adang 100 zong nih biafiang an langhter kho rih lo. Culakah ramchung umnak nawl an peek cangmi ralzaam mi 5000 tluk umnak hmun an hmuh piak hna rih lo caah Asylum Center ah an taang rih.
Thazaang tthawn deuh le nawlngeihnak tam deuh ngeih poah ah ttuanvo le rian a rih chin ve lengmang ko. Norway nih tu ralzaam thilrit kongah ttuanvo ngan nawn an i laak lo ahcun, mi hmai an khap lai lo, vawleicung ah dirhmun pakhat an ngeih cangmi thazaang zong a der ter khawh hna. Cucaah ai zuam lai ti cu a fiang, nain a mah khap tawk tein le a pawkuai lo dingin biakhiahnak a tuah lai tiah zumh asi. Mipi aiawhtu cozah le parliament ah mitam nih tampi lakding an lungtling nain, khat lei ah, thazaang a tak chuahtu ding, kommune le mipi an biapit caah- tutiang chimceihmi ningin cun tlamtlin lo lei a penh- nain hngak rih ko hna usih.
__________________
Ramdang mi a lami Norway khua vialte lakah a tanglei khua 10 ah rian a hmumi an tambik tiah IMDI report pakhat nih a ttial.
- Sandnes ……..70,9 % [Ramdang a phanmi 100 chungah 70 fai nih rian an hmuh]
- Haugesund………….69,6 %
- Stavanger……………69,6 %
- Ålesund………………69,0 %
- Tromsø……………….68,3 %
- Kongsberg…………..67,5 %
- Eigersund……………67,2 %
- Molde…………………66,1 %
- Bergen………………..64,6 %
- Tønsberg…………..64,3 %