Ramdang Um Chin Miphun Hmailei Kan Dirhmun Cuanhchungnak

By Linda Hmun Ceu

Chin miphun cu miphun fate hna lakah ramdang ah a peem bikmi miphun kan si men lai. Chinmi nih peem kan thok channak a ruangbik cu sifah tuk ruangah a si ko. Rak peem lio ahcun chungkhar pawcawmnak le mah nunkhuasaknak dirhmun a tthat deuhnak caah ruahchan kha a rak si bik ko. Nihinni ahcun khuazaram kip ah lai miphun kan i tthum i nunnak a thar kan thok hna. Cu lakah Norway ram chungah laimi hi kum 15 velchum hrawngah kan lut cang. Miramdang ah innchungkhar a dirhmi kan tam chin thluahmah i kan miphun zong kan vun karh deuh ve. Ramdang ah chungkhar kan dirh cio hna i ramdang ah fale a chuak i a tthangmi kan tam thluahmah.

Nulepa hna nih ram le miphun an rak chuah taak lio i pawcawmnak le nunkhuasaknak tei khawh deuhnak ding caah tiah ruahchannak cu a vun tling thluahmah i, nihinni ahcun nulepa hna nih chungkhar siseh ram le miphun caah tiah teimak khawh deuhnak dirhmun ah kan phan. Kha lio i ruahchannak cu tling hmanhsehlaw, atu ahcun kan rak i ruah chih bal lomi dirhmun thar ah kan phan ti khawh a si. Cucu zeidah a si tiahcun, kan fale nih mi ramdang ah an tthan tikah, khuasaktintuknak cu ttha ko hmanhsehlaw, nulepa ca lawng si loin a bikin fale an chunglei nunkhuasaknak hi a fawi lonak dirhmun ah kan phan. Mah holh, mah ca, mah nunphung a silonak ram ah kan nun tikah miphun caah a har. Miphun caah tukforhnak phunkhat bantuk a si.

Kum 15 velchum khua kan saknak chungah Norway holh, ca le nunphung hi kan cawn. Norway ram siningcang hi kan theih thluahmah i cu siningcang cu dawi khawh le zulh khawh kan i zuam hna. Nunphung kan theih ballomi kan theih tikah, a tthatnak he a chiatnak he kan theih chih ve. A tthatnak kan tuak tikah mah nunphung a chiatnak kha kan tuak i, cuticun tahchunh kan hmang ttheo tawn. Cutikah a tthatnak kha kan cawisan i kan lak duh khun. Atulio Norway laimi kan dirhmun zoh tikah, a si khawh chungin hika rampi sining i a tthatnak tete i lak kan thiam ngai i a duh zong kan duh ngai tiin hmuh khawh asi.

Fale chimhcawnpiak dan siseh, milak tthut dir umtu ziaza siseh biachim holhrel le dinfelnak tibantuk tete tiang hi i cawn zia kan thiam ngai. Hi bantukin a tthatnak kan i lak tikah a kan tthancho ter ngai fawn tikah kan caah thil ttha a chuahpimi thil pakhat kan tuah a si. Phundangin kan chim cun Norway um laimi hi Norway nunphung i ziak kan thiam ngai. Umnak ram nunphung i ziak thiam cu thil ttha tuk a si caah kan tuah awk a si ko. Asinain thil a tthami paoh hi, a ttha tiin a za ttheo tawn lo. Ralrin ding thil tete a um ti hi philh chih lo awk a si. Atu kan dirhmun kan i ziak ning te nih a kan tthancho ter ngai kan ti tikah, cuticun kal peng awk a ttha maw ti ruah awk a um ngai.

Hmailei kong hei cuan u sih kan ti a si ahcun, kan hmailei cu a tthang cuahmahmi kan fale hi an si ko lo maw? A tthang cuahmahmi kan fale ca i an hmailei hi zeidah a lawh te hnga? Zakhat ah zakhat cu chimrel khawh a si thlu lo, asinain atulio kan dirhmun nih a chuahpi khawh hnga ding hi vun cuanh khawh pah a cu si ko. Kan chim cia bang, atulio kan sining hi kan i ziak ngai i kan hngangam ttheo. Hmailei kan fale zawn kan ruahpiak ding hnga thlukin kan ruat tuk rua lo. Cuti ti tikah, miphun sinak hoihin tibia a si lai. Zeiruangah dah nulepa nih miphun sinak hoih zohin fale zawn kan ruah khawh lo tiahcun, cheukhat nulepa tam deuh cu, kanmah zawn hrim kan rak i ruah khawh lo caah a si. Nulepa nih fale an tlau an ti ttheo tawn, sihmanhsehlaw nulepa nih kanmah hrim teh kan tlau maw tlau lo ti ruahnak kan hrelh sual tawn ve. Fanu le fapa tlau le tlau lo hi nulepa kut cungah tam tuk a um zia hi kan theih pengin le philh lo ding hi a biapi tuk. Hihi kan philh cun, cucu nulepa kan tlaunak ngan bik pakhat a si ko.

Nulepa tam deuh hrim nih fale hi Lai ca le holh, Lai phung kan chim thiam tawn hna lo. Tampi cu cataang kan rak ngeih lo ruangah a si tikah mawhchiat awk cu kan ttha ve lo. Asinain lai nunphung, lai khuaruahdan, laimi kokek sinak tete tibantuk hi cu nulepa nih fale sinah rawnh khawh a si bakmi a si. Mah cucu kan tuah khawh bikmi zong a si i, kan tuah khawh ding bak a si ko. Norway a tthangmi kan fale an lai holh ngaih tikah a pei ngai. An lai holh hi a Norway holh ngai ti khawh a si. Kan fale hi zoh tikah laimi khuaruah ningcang an theihmi zong a tlawm ngai. Cu tikah caan tampi ah nulepa khuaruah ningcang an theihthiam lonak tete a um ttheo tawn.

Atu lio i nunphung pahnih karlak i a tthangmi fale nih an ton ngaimi cu culture shock (kultursjokk) hi a si. (Google zongah a konglam tam deuh rel khawh si, a tawifiannak lawngin ka ttial lai). Culure shock cu nunphung pahnih karlak i um ruangah a chuahpimi a si. Nunphung pahnih karlak um thiamlo ruang a si tiin chim khawh zong a si. Um thiam lo ti tikah, tahchunhnak ah holh phun hnih ruang tibantuk le phunglam pahnih theihhngalhnak kong chambaunak ruangah tibantuk khi a si. Hibantuk hi laimi kan fale lak zongah a tongmi kan tam lengluang khomi a si. Culture shock hi zeiruangah dah a chuah ti a ruang bik zoh tikah mah le mah miphun sinak i theihnak chambau ruangah a si. Hi kong hi laimi nih biatak deuh in theih hngalh deuh kan hau ngai, a ruang cu kan fale nih an ton khawhmi a si caah si. Culture shock kan hrial khawhnak dingah lam kan sial a hau.

Zeitindah cu lam cu kan sial khawh lai ti ahcun, nulepa nih fale hi lai kokek an sinak an pemh dingin kan rawnh hna a hau. Kokek laimi an sinak an i pemh cun, cu nih cun lam a hruai hna lai i miphun dang lak i an cawhnak zongah an miphun dirhmun kha fek tein an i theih lai. Nulepa nih kan rak peem kaa i nunkhasak tintuknak ca lawng kan i ruahchannak pinlei ah miphun kilkamh ding rian kan rak ngeih chihmi kan rak hmu thiam lo. Sihmanhsehlaw, kan peemnak kum 15 velchum kan luh tik i kan dirhmun zoh ahcun miphun kilvennak cu tei kan mak a hau cang ko. Fale ca miphun ro kan vuih khawh a hau. Fale nih miphun ro an vuih lo cun miphun cu a tlau ko lai. Nulepa hna hngangam tein kan um ding a si ti lo. Rian nganpi kan ngei. Nulepa rian lawng si loin laimi chungin bu rian zong a si.

Hmailei caah zeidah kan herh ti cun, cawnnak hi kan herh. Laica, lai holh, lai nunphung tibantuk cawnnak kan herh. Lai holh khek tein an holh khawh ding a biapi tuk. Lai holh khek tein an theih cun cu nih cun lai kokek sinak an pemhnak ding lam tampi a sial ko lai. Laimi chung bu pakhat khat nih puitling ngaiin Laica cawnnak a tawlrel ding a herh ko. Cubantuk bu he nulepa cu i bawmh in fale caah ttuanchuah kan hau.

Nulepa cu miramdang nunphung lakah kan um zongah, nulepa cu cu nunphung lak um zia kan cawng i kan thiam kho. Sihmanhsehlaw, fale cu mi ramdang nungphun lak an tthan tikah, cucu fale nih thli dawp in an dawp. Nulepa bantukin um zia cawn an thiam deuh lo i a dawp tuin an dawp ttheo tawn. Cu an dawpmi thli thiangmi a sinak dingah nulepa nih rian kan ngei. Kan fale nih laimi kokek sinak thli hi an dawp a hau. Laimi cu miphun fate kan si ruangah hawi hlei in miphun dawt deuh le kilkamh a haumi kan si. A bikin Norway ummi laimi cu miphun kan kilven khun a hau. A ruang cu, Norway ahcun laimi hi mi tlawm kan si tikah, hawi hlei in kan caah tlaunak lam hi a fawi khun ti hi kan ruah ngai ding a si. Atu kan sining le dirhmun bantukin hnangam ding kan si ti lo. Hmailei caah rovuih ding kan ngeih a hau, cu rovuih ding cu kan ttuanchuah thluahmah a hau. Kanmah nih kan dawt in kan kilven lo cun a ho nih dah a dawt in a kilven ti lai?

Webmaster note: 72nak Chin National Day (Rogaland, Norway) ah tuahmi Capaar Ttial Zuamnak ah pahnihnak a hmumi Linda Hmun Ceu ttialmi capar asi.

Scroll to Top